Ўзбекистонда “Марказий Осиё - Европа Иттифоқи” биринчи саммити бўлиб ўтади
3-4 апрель кунлари Самарқанд шаҳрида “Марказий Осиё - Европа Иттифоқи” биринчи саммити бўлиб ўтади.
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида ўтадиган саммит ишида Европа кенгаши Президенти Антониу Кошта, Европа комиссияси Президенти Урсула фон дер Ляйен, Қозоғистон Республикаси Президенти Қасим-Жомарт Тоқаев, Қирғиз Республикаси Президенти Садир Жапаров, Тожикистон Республикаси Президенти Эмомали Раҳмон ва Туркманистон Президенти Сердар Бердимуҳамедов иштирок этади.
“Келажакка сармоя киритиш” шиори остида ўтказиладиган тадбирда Европа тикланиш ва тараққиёт банки ҳамда Европа инвестиция банки раҳбарлари ҳам иштирок этиши кутилмоқда.
Кун тартибига мувофиқ, Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқи ўртасидаги кўп қиррали муносабатлар ва амалий ҳамкорликни ривожлантириш истиқболлари кўриб чиқилади.
Инвестициявий ҳамкорликни кенгайтириш ва товар айирбошлашни кўпайтириш, инновациялар, "яшил" энергетика, тоғ-кон, қишлоқ хўжалиги, транспорт, логистика ва рақамлаштириш соҳаларида қўшма дастур ва кооперация лойиҳаларини илгари суриш, маданият, туризм, фан, таълим ва бошқа устувор йўналишларда фаол алмашинувларни давом эттириш масалалари диққат марказида бўлади.
Делегациялар раҳбарлари халқаро ва минтақавий сиёсатнинг долзарб жиҳатлари юзасидан ҳам фикр алмашадилар.
Дастурга мувофиқ, Марказий Осиё давлатлари етакчилари ва Европа Иттифоқининг асосий институтлари раҳбарлари 4 апрель куни ўз ишини бошлайдиган Самарқанд халқаро иқлим форумининг ялпи мажлисида иштирок этади.
Бундан ташқари, саммит доирасида Ўзбекистон Республикаси Президенти хорижий делегациялар раҳбарлари билан қатор икки томонлама учрашувлар ўтказиши кўзда тутилган.
Марказий Осиё – Европа Иттифоқи: минтақавий ҳамкорлик ва ўзаро боғлиқлик сари
2025 йил 4 апрель куни Самарқанд шаҳрида Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев раислигида “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” биринчи саммити бўлиб ўтади. Мазкур тадбир муҳим сиёсий воқеага айланади ва икки минтақа ўртасидаги муносабатларда янги босқични бошлаб беради.
2022 ва 2023 йилларда Остона ва Чўлпон-Ота шаҳарларида бўлиб ўтган Марказий Осиё давлатлари ва Европа Иттифоқи раҳбарларининг учрашувлари ушбу форматни институционализация қилишнинг муҳим шарти бўлди. Самарқанд саммитининг ўтказилиши Марказий Осиё минтақаси мамлакатлари ва Европа Иттифоқи ўртасидаги ўзаро ҳамкорлик янги босқичга кўтарилганидан, шунингдек, икки томонлама мулоқотнинг юқори аҳамияти борлигидан далолат беради.
Олий даражадаги “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” форматини йўлга қўйиш ташаббуси 2022 йилда Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари ва Европа кенгаши президенти Шарль Мишелнинг Остонадаги учрашуви чоғида илгари сурилганини алоҳида таъкидлаш керак.
Бу ташаббус Ўзбекистоннинг ташқи сиёсий доктринасига мос келади, унда Марказий Осиёни бирлаштириш, шунингдек, минтақада барқарор ривожланишга, шу жумладан самарали халқаро ҳамкорликни ривожлантириш орқали эришишга қаратилган саъй-ҳаракатлар устувор ҳисобланади.
Умуман олганда, Ўзбекистоннинг минтақавий сиёсати туфайли Марказий Осиёда бошланган интеграция жараёнлари Европа Иттифоқининг минтақа билан кўп қиррали ҳамкорликни фаоллаштиришга қизиқиши ортишига хизмат қилди. 2019 йилда Европа Иттифоқининг минтақа давлатлари билан ўзаро ҳамкорлиги учун янги сиёсий асос яратган ЕИнинг Марказий Осиё бўйича янгиланган стратегиясининг қабул қилиниши бунинг далилидир. Янгиланган стратегия Европа Иттифоқи сиёсатини минтақада очилаётган янги имкониятларга мослаштириб, унинг стратегик аҳамияти ортиб бораётганини таъкидлади.
Марказий Осиё ва Европа Иттифоқи давлатлари раҳбарларининг Остонадаги биринчи учрашувидан кейинги қисқа вақт ичида конструктив сиёсий мулоқот ва кўп қиррали шерикликни ривожлантириш бўйича катта ишлар амалга оширилди. Хусусан, Самарқанд шаҳрида “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” ўзаро боғлиқлик конференцияси бўлиб ўтди. Унда рақамлаштириш, транспорт коммуникациялари, энергетика ва сув ресурсларини бошқариш соҳаларида, жумладан, Европа Иттифоқининг “Глобал дарвоза” стратегияси доирасидаги лойиҳаларни илгари суриш масалаларига алоҳида эътибор қаратилди. Марказий Осиёда касб-ҳунар таълими ва барқарор энергия тизими соҳасида қатор муҳим минтақавий лойиҳалар амалга оширилди. Фуқаролик жамияти форуми, иккинчи Иқтисодий форум ва Европа тикланиш ва тараққиёт банки Бошқарувчилар кенгашининг йиллик йиғилиши муваффақиятли бўлиб ўтди. Мунтазам равишда вазирлар даражасидаги учрашувлар, шунингдек, сиёсий ва хавфсизлик масалалари бўйича “Марказий Осиё-Европа Иттифоқи” юқори даражадаги мулоқотлари ўтказиляпти. Ушбу воқеалар томонларнинг ўзаро манфаатли мулоқотда сифат ўзгаришларига интилишларини намойиш этади.
Ўзбекистон “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” кўп томонлама форматида фаол позицияни эгаллаб, айни пайтда икки томонлама муносабатларни ўзаро ҳамкорликнинг янги босқичига олиб чиқмоқда.
“Биз Европа Иттифоқининг минтақа очиқлигини таъминлаш, унинг равнақи ва субъектлигини мустаҳкамлашга қаратилган интилишларимизни қўллаб-қувватлаётганини юксак қадрлаймиз, – деди Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Самарқандда бўлиб ўтадиган “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” биринчи саммити олдидан “Euronews”га берган интервьюсида. –Айниқса, Европа Иттифоқи Марказий Осиёни барқарор ва жадал ривожланаётган, барча манфаатдор томонлар билан очиқ ва тенг ҳуқуқли шерикликка тайёр бўлган минтақага айлантиришдек мақсадимизда биз билан ҳамфикр экани жуда муҳимдир”.
2016 йилдан бошлаб, мамлакатимиздаги сиёсий ўзгаришлар янада яқин халқаро ҳамкорликка йўл очиб, инвестиция ва тараққиёт учун шарт-шароитларни яхшилашга хизмат қилар экан, Европа Иттифоқи Ўзбекистонда янада инклюзив иқтисодий ўсишга эришиш ва фуқаролар ҳаётини яхшилаш учун муҳим бўлган йирик ўзгаришларни қўллаб-қувватламоқда.
2018 йилда Европа Иттифоқи ва Ўзбекистон Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битим бўйича музокараларни бошлади, бу муносабатларни модернизация қилиш ва чуқурлаштиришдан умумий манфаатдор эканини намойиш этди. Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битим 2022 йил июль ойида парафинланган бўлиб, у 1996 йилда имзоланган амалдаги келишув ўрнини эгаллайди ва муносабатлар кўламини ҳам иқтисодий, ҳам бошқа соҳаларда кенгайтириб, бугунги кун воқелигига мослаштиради.
Амалга оширилаётган туб ислоҳотларни эътироф этган ҳолда мамлакатимизга 2021 йил 10 апрелда Европа Иттифоқининг “GSP+” мақоми берилди ва бу янги иқтисодий ва савдо имкониятларини очди.
Европа кенгаши президенти Шарль Мишелнинг 2022 йил октябрь ойида Ўзбекистонга ташрифи Ўзбекистон-Европа муносабатлари тарихидаги муҳим воқеа бўлди. Унда икки томонлама ҳамкорликнинг асосий масалалари, жумладан, Европа Иттифоқининг ислоҳотларни қўллаб-қувватлаши, гендер тенглиги ва савдо ва сармоявий соҳаларда муваффақиятли шериклик муносабатлари муҳокама қилинди.
Икки томонлама ҳамкорлик жадал ривожланиб бораётганини олий даражадаги ўзаро ташрифлар динамикаси ҳам тасдиқлайди. Жумладан, Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Франция (2018 йил октябрь, 2025 йил март), Германия (2019 йил январь, 2023 йил май), Италия (2023 йил июнь)да бўлди. Ўз навбатида. Европа етакчилари ҳам Ўзбекистонга расмий ва давлат ташрифлари билан келдилар. Франция Президенти Эммануэл Макрон (2023 йил ноябрь), Германия Федерал Президенти Франк-Вальтер Штайнмайер (2023 йил май), Италия Президенти Сержо Маттарелла (2023 йил ноябрь), Германия федерал Канцлери Олаф Шольц (2024 йил сентябрь) ташриф билан юртимизга келди.
Ушбу ташрифлар натижасида турли соҳалардаги ҳамкорликни ривожлантиришга доир салмоқли ҳужжатлар тўплами имзоланди, уларнинг умумий қиймати ўн миллиард доллардан ошади.
Европа Иттифоқининг Ўзбекистон учун 2021-2027 йилларга мўлжалланган Кўп йиллик индикатив дастурининг қабул қилиниши ЕИ билан ҳамкорликни мустаҳкамлаш йўлидаги муҳим қадам бўлди, бу рақамлаштириш, “яшил” иқтисодиёт, энергия самарадорлиги ва сувдан фойдаланиш каби соҳаларда ҳамкорлик учун янги уфқларни очди.
Ушбу дастурлар доирасида гуманитар лойиҳалар ҳам фаол ривожланмоқда, жумладан, Лувр ва Берлиндаги Янги музей билан маданий алмашув ва ҳамкорлик Ўзбекистоннинг бой маданий меросини халқаро майдонда намойиш этиш имконини бермоқда.
Сиёсий-дипломатик, савдо-иқтисодий, сармоявий, туризм, маданий-гуманитар соҳаларни қамраб олган ушбу муваффақиятли шериклик Ўзбекистон билан ЕИ ўртасидаги муносабатлардаги сифат ўзгаришларини тасдиқлаб, Марказий Осиёнинг халқаро майдонда муҳим ва истиқболли минтақа сифатидаги нуфузини оширмоқда.
“Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” биринчи саммитининг Ўзбекистонда, яъни тарихий Самарқанд шаҳрида ўтказилиши мамлакатимизнинг минтақадаги интеграция жараёнларидаги мустаҳкамловчи роли ҳамда “Марказий Осиё+” платформаларида минтақавий ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш ва халқаро алоқаларни кенгайтириш борасидаги фаол саъй-ҳаракатларининг эътирофидир.
Бўлажак саммит якунлари Марказий Осиё давлатлари учун ҳам, Европа Иттифоқи учун ҳам кенг истиқболларни очиб бериши, иқтисодий, инвестиция ва гуманитар алоқаларни чуқурлаштириш, савдо имкониятларини кенгайтириш ва икки минтақанинг барқарор ривожланиши, барқарорлиги ва фаровонлигига ҳисса қўшадиган қўшма ташаббусларни амалга ошириш учун мустаҳкам замин яратиши кутилмоқда.
“Дунё” АА
